Ο κύβος ερρίφθη

Tα πράγματα, για εμένα, είναι πλέον ξεκάθαρα. Οδηγούμαστε με μαθηματική βεβαιότητα στην επιλογή του εθνικού νομίσματος.

Η κυβέρνηση συνολικά το θέλει για να ανακτήσει τον έλεγχο της κυκλοφορίας του χρήματος και για να εφαρμόσει τις πολιτικές της, κάτι που θα ήταν ασυμβίβαστο με το ευρώ, την χρηματοοικονομική κατάσταση της χώρας αλλά και τις πολιτικές της Ε.Ε.

Πολιτικά, το μήνυμα ότι το νόμισμα δεν είναι φετίχ είχε δοθεί. Επειδή όμως αυτό δεν είχε την πλειοψηφία στην κοινή γνώμη αποσύρθηκε και αντικαταστάθηκε με μία ψευδεπίγραφη διαβεβαίωση ότι θα παραμείνουμε στο ευρώ, εφόσον αυτό δεν μας σκοτώνει. Το είπε δε ξεκάθαρα χθες και η Υφυπουργός Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης (Υπουργείο Μακεδονίας-Θράκης) Μαρία Κόλλια-Τσαρουχά.

Τι γίνεται τώρα. Υπάρχει μία δήθεν συμφωνία, χωρίς λεφτά, που μας οδηγεί σχεδόν αναγκαστικά σε χρεοκοπία (πιστωτικό γεγονός) με βάση και τους χειρισμούς της ελληνικής πλευράς. Υπάρχει ακόμα η διαβεβαίωση ότι η Ελλάδα θα τιμήσει τις υποχρεώσεις της και δεν θα προβεί σε μονομερείς ενέργειες η οποία όμως στο εσωτερικό έχει επί της ουσίας ανατραπεί με τις δηλώσεις και τις πράξεις Βαρουφάκη, Στρατούλη, Λαφαζάνη την τελευταία εβδομάδα. Ταυτόχρονα ο πρωθυπουργός τρέχει να προλάβει τις πολιτικές εξελίξεις καταθέτοντας νομοσχέδια που μπορεί εν μέρει να θεωρηθούν και μονομερείς ενέργειες (να τονίσω το εν μέρει). Οι Ευρωπαίοι εταίροι μας προεξέχοντος του Γερμανού υπουργού οικονομικών Σόιμπλε, αλλά και οι Θεσμοί, δηλώνουν ότι πρέπει να ολοκληρωθεί η αξιολόγηση του υφιστάμενου προγράμματος που για την κυβέρνηση δεν υπάρχει και ας το έχει προσυπογράψει στο τελευταίο Eurogroup αλλά και να μην αθετηθεί η ρητή υπόσχεσή της για την εξυπηρέτηση των υποχρεώσεών της. Έτσι το σκηνικό της ρήξης είναι στημένο.

Στην «νέα δραχμή» θα πάμε για να αποφύγουμε την ανθρωπιστική κρίση και την νομισματική ασφυξία που θα προκαλέσει η ολική ρήξη αλλά και για να καταστούν «κοινωνικά βιώσιμες οι χρηματοδοτικές μας υποχρεώσεις» (Τσίπρας στην ΚΕ του ΣΥΡΙΖΑ 28/2). Όμως μετά την κατάρρευση και την πιθανή ή καλύτερα αναπόφευκτη έξοδό μας από την Ευρωπαϊκή Ένωση [1] [2], το χρέος μας στα κράτη και τους Θεσμούς, που θα παραμένει σε ευρώ, μπορεί κάποια στιγμή να κουρευτεί αλλά θα αξίζει και θα κοστίζει τα ίδια ή και περισσότερα σε όρους νέου νομίσματος και θα αποτελεί το ίδιο ή ένα μεγαλύτερο μέρος ενός σημαντικά μικρότερου ΑΕΠ.

Υπάρχει και η επιλογή της μονομερούς ολικής διαγραφής του χρέους αλλά δεν ξέρω πως αυτό γίνεται μεταξύ κρατών ή αν έχει γίνει ποτέ ή τι συνέπειες θα είχε για την ήδη οριακή κατάσταση της χώρας σε διεθνές επίπεδο!

Το πόσο θα υποτιμηθεί το νέο νόμισμα ή το ποιο θα είναι το συνολικό κόστος για την οικονομία είναι δύσκολο να εκτιμηθεί. Θα είναι όμως και τα δύο σημαντικά.

Η αρχική υποτίμηση μπορεί να φτάσει το 50-60% (παλαιότερη εκτίμησή μου [3]) μέγεθος που έχει συζητηθεί και από αρκετούς αναλυτές (ότι αυτό αξίζει). Το που θα ισορροπήσει τελικά η νέα ισοτιμία είναι ένα άλλο θέμα το οποίο θα κριθεί στο μέλλον._

1 Έξοδος από το Ευρώ σημαίνει έξοδο από την ΕΕ

2 http://www.rizopoulospost.com/einai-nomika-efikth-h-eksodos-kratous-m/

3 http://anotherwaytolookatgreece.blogspot.gr/2012/05/cost-of-grexit.html

Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η ανεργία

«Θα περίμενε κανείς ότι η ανεργία θα ένωνε τους επικεφαλής υπουργείων και ινστιτούτων, υπουργούς και επιστήμονες, ανήκουν ή όχι στον ίδιο ιδεολογικά χώρο, για να συζητήσουν το ‘πώς’ και το ‘γιατί’, τρόπους βελτίωσης και σταδιακής θεραπείας. Αντί να ξιφουλκούν δημοσίως προκαλώντας τη γενική καχυποψία ότι η σύγκρουση αφορά κυρίως στην επικοινωνιακή διαχείριση της καταστροφής (τι άλλο μπορεί να είναι το πάνω από 25% ανεργία για μια χώρα), δεν θα ήταν προτιμότερο να συμβάλουν ο καθένας με τις δυνάμεις, την κατάρτιση και την εμπειρία του στην κοινωνική αποσυμπίεση μέσα από προγράμματα ανάπτυξης;»
Μαρία Κατσουνάκη στην Καθημερινή (Η ανεργία, «μήλον της Έριδος») 

H ανεργία είναι το μεγαλύτερο πραγματικό πρόβλημα αυτής της χώρας. Το δημόσιο όμως δεν μπορεί να προσλάβει τους 1 εκατ. ανθρώπους που έχασαν την δουλειά τους. Ακόμα και αν το θέλει, δεν το μπορεί. Και «δραχμές», που λέει ο λόγος, να τυπώσει αυτές δεν θα αξίζουν τίποτα. Εργοστάσια δεν φτιάχνονται με «δραχμές» γιατί τα πάγια, οι επενδύσεις, θα πρέπει να αγοραστούν από το εξωτερικό. Οι πρώτες ύλες το ίδιο. Στα λόγια οι λύσεις είναι εύκολες. Στην πράξη όμως δεν φτάνει να κάνεις όνειρα (ας πούμε σχέδια) για την παραγωγική ανασυγκρότηση. Πρέπει να βρεις και τον τρόπο να την χρηματοδοτήσεις και .... λεφτά δεν υπάρχουν! Τα σπίτια δεν γίνονται εργοστάσια και μηχανήματα. Τα χωράφια θέλουν εργαλεία, ενέργεια, υδάτινους πόρους για να παράγουν.

Το κράτος δεν μπορεί να εγγυηθεί εισοδήματα και άρα να ρίξει την ανεργία γιατί δεν έχει εισόδημα άλλο από τους φόρους που εισπράττει από την ιδιωτική δραστηριότητα. Χωρίς αυτήν, δεν έχει τίποτα. Ανακυκλώνει τα ίδια λεφτά. Αλλά, λεφτά δεν υπάρχουν. Και αυτά που υπήρξαν ήταν δανεικά.

Μόνο ο ιδιωτικός τομέας μπορεί να βγάλει την χώρα, την κοινωνία από την κρίση και αυτός βάλλεται ένθεν και ένθεν. Ο μόνος τρόπος να αυξηθούν τα έσοδα του κράτους είναι η ανάπτυξη. Όχι κάθε είδους ανάπτυξη αλλά η εξωστρεφής, εξαγωγική ανάπτυξη που θα στηρίζεται σε εγχώρια προστιθέμενη αξία και παραγωγή. Το κράτος χρειάζεται να μπορεί να συνεισφέρει κεφάλαια και εγγυήσεις αλλά όχι το σύνολο της επένδυσης γιατί τότε γυρνάμε στο κρατικοδίαιτο μοντέλο και είπαμε: λεφτά δεν υπάρχουν.

Όμως η ανεργία είναι και το μεγαλύτερο πρόβλημα της Ευρώπης. Αυτό παραδέχτηκε και ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Μπαρόζο (Barroso). Όμως η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι διχασμένη, κατακερματισμένη καλύτερα, σε Ευρωζώνη και οι άλλοι, σε Βορρά και Νότο, σε πυρήνα και περιφέρεια. Χωρίς συλλογικότητα, χωρίς πολιτική ενοποίηση (ομοσπονδία κρατών) δεν μπορεί να προτείνει και κυρίως να εφαρμόσει πραγματικές λύσεις.

Οι Ευρωεκλογές του Μαΐου θα μπορούσαν να είναι εφαλτήριο για ένα νέο ξεκίνημα αλλά οι πολιτικές πραγματικότητες στο εσωτερικό των κρατών μελλών δεν επιτρέπουν την αισιοδοξία. Αντίθετα, οι λαϊκιστές και οι λογής εθνικιστές και ευρωσκεπτικιστές θα κυνηγήσουν την ψήφο αποδοκιμασίας και αγανάκτησης κατά των πολιτικών. Κατά των κομμάτων που μας οδήγησαν σε αυτήν την τεράστια κρίση, με τις λάθος πολιτικές, το πελατειακό σύστημα και τη διασπάθιση του δημοσίου χρήματος.

ΥΓ. Στο πλαίσιο αυτό, χαιρετίζω και την πρωτοβουλία της ΔΡΑΣΗΣ με την «αντί-ΔΡΑΣΗ στην ανεργία». Κάθε συμβολή ακόμα και συμβολική είναι θετική. Θετικότερη από την απραξία και την απάθεια ή την λαϊκίστικη εκμετάλλευση του πόνου ή του τρόμου.

Οι Ζώνες του Ευρώ - Εξωπλανήτης Ελλάδα

Μια γρήγορη παρατήρηση στο επόμενο γράφημα μας δείχνει ότι πλέον δεν μιλάμε για ένα αλλά για πολλά ΕΥΡΩ. (Γράφημα – αποδόσεις στη λήξη δεκαετών ομολόγων σε μονάδες βάσης όπου 100 μονάδες βάσης είναι 1%.) Το κοινό νόμισμα δεν είναι πια και τόσο κοινό αφού το κόστος δανεισμού/επιτόκια και άρα και το κόστος χρηματοδότησης αλλά και αποτίμησης μιας επένδυσης είναι τραγικά διαφοροποιημένο στην σημερινή κατ’ όνομα μόνο Ευρώ-ζώνη. Μετά δε και από τους περιορισμούς κίνησης κεφαλαίων στην Κύπρο, ακόμα περισσότερο.

Έτσι λοιπόν στην Γερμανία ή παρούσα αξία 100 «D-EURO» (πχ. πουλάς ένα ακίνητο μετά από 10 χρόνια για 100€) είναι 88€ (Present value based on 10Yr German Yield).

Στην ζώνη των GERCOs (έτσι ονομάζω τις χώρες στην σφαίρα επιρροής της Γερμανίας πχ. Ολλανδία, Αυστρία) κατά μέσο όρο η παρούσα αξία100 GERCO-EURO (πχ. πουλάς το ίδιο ακίνητο στην ίδια ονομαστική αξία μετά από 10 χρόνια) είναι 85€ (Present value based on average 10Yr GERCOs’ Yield)

Στην ζώνη των FRANCOs (έτσι ονομάζω χώρες εκτός της κύριας σφαίρας επιρροής της Γερμανίας πχ. Γαλλία, Βέλγιο) κατά μέσο όρο η παρούσα αξία100 FRANCO-EURO (πχ. πουλάς το ίδιο ακίνητο στην ίδια ονομαστική αξία μετά από 10 χρόνια) είναι 83€ (Present value based on average 10Yr FRANCOs’ Yield)

Τώρα στην εξωτική ζώνη των PIIGS (Πορτογαλία, Ελλάδα, Ιρλανδία, Ιταλία, Ισπανία – κατά το ελληνικότερον «πέιιι») κατά μέσο όρο η παρούσα αξία100 PIIGS-EURO (πχ. πουλάς το ίδιο ακίνητο στην ίδια ονομαστική αξία μετά από 10 χρόνια) είναι μόλις 57€ (Present value based on average 10Yr PIIGS’ Yield). Κυμαίνεται δε από 70€ στην Ιρλανδία έως 34€ στην Ελλάδα.

Για να καταλάβουμε τώρα τι σημαίνει αυτό. Ας πούμε ότι έχεις μια επιχειρηματική ιδέα και σκέφτεσαι σε ποια χώρα της Ευρώ-ζώνης να εγκατασταθείς. Ένα εργοστάσιο λόγου χάριν. Ας πούμε ότι το εργοστάσιο στοιχίζει 50 Ευρώ να το χτίσεις και να το εξοπλίσεις και η συνολική λειτουργία του θα αποφέρει 150 Ευρώ έσοδα μετά από δέκα χρόνια. Το κόστος λειτουργίας στην Γερμανία είναι 50€ και στα «PIIGS» μετά και από τα  μνημόνια και τις περικοπές σε μισθούς 40€ για την δεκαετία (το 80% του Γερμανικού – λέμε τώρα).

1. Στην μία περίπτωση (στην Γερμανία) θα έχεις 150€ συνολικά έσοδα μείον (50) για τα έξοδα λειτουργίας και μείον (50) για το κόστος εγκατάστασης. Καθαρό κέρδος 50 Ευρώ που θα το εισπράξεις σε μέρισμα μετά από δέκα χρόνια.
2. Στην άλλη περίπτωση (στα PIIGS) θα έχεις 150 συνολικά έσοδα μείον (40) για τα έξοδα λειτουργίας και μείον (50) για το κόστος εγκατάστασης. Καθαρό κέρδος 60 Ευρώ που θα το εισπράξεις σε μέρισμα μετά από δέκα χρόνια.

Τι κάνεις;

Η παρούσα αξία του μερίσματος αυτού των 50 Ευρώ στην Γερμανία είναι 44€ (88%) ενώ η αντίστοιχη αυτού των 60 Ευρώ στα PIIGS είναι 34€ (57%)! Στην Ελλάδα, η παρούσα αξία του ίδιου αυτού μερίσματος των 60 Ευρώ είναι ακόμα χαμηλότερη και αντιστοιχεί σε 20€ !!!

Για να φτάσει να είναι συμφέρουσα η επένδυση (στην Ελλάδα) πρέπει (το εργοστάσιο που συζητάμε ή η αγορά του ΟΠΑΠ και κάθε άλλης επιχείρησης/αποκρατικοποίησης, κλπ, κλπ) να αποφέρει κέρδη 130€ (από το ίδιο τζίρο) που αντιστοιχούν σε παρούσα αξία 44€. Να εκμηδενιστεί δηλαδή το κόστος λειτουργίας (στα 10€ ή 20% του Γερμανικού) και να πέσει και το κόστος εγκατάστασης στα 10€ (από 50€), ώστε τα τελικά κέρδη να έρθουν στα 130 που έχουν παρούσα αξία 44, δηλαδή και πάλι οριακά τα ίδια με την Γερμανία. Απλά δεν γίνεται!

Για να έρθει, λοιπόν ο αστροεπενδυτής στον εζωπλανήτη Ελλάδα θα πρέπει να αγοράσει ή να επενδύσει σε ένα project με εσωτερικό συντελεστή απόδοσης IRR 26% (στα 10 χρόνια) έναντι 17% στα υπόλοιπα PIIgS και 13% στην Γερμανία. Αλλά αφού έχεις καλύτερο καιρό, ε! ο άλλος μπορεί και να προτιμήσει να επενδύσει εδώ ακόμα και αν δεν βγάζει νόημα. Αυτό είναι το πρόβλημα σήμερα! Και βεβαίως δεν είναι μόνο Ελληνικό το πρόβλημα, αλλά είναι σημαντικά μεγαλύτερο στην Ελλάδα σε σχέση με οπουδήποτε αλλού. (Οι συντελεστές IRR και το επίπεδο κερδοφορίας που περιγράφεται στα παραδείγματα είναι μεν υποθετικά αλλά η μεταξύ τους σχέση -συγκριτικά- είναι πραγματική και δεν νομίζω ότι απέχουν και πολύ από την πραγματικότητα)

Η λύση είναι αρκετά απλή γιατί δεν χρειάζεται να γίνεις με την μία πιο αποδοτικός και συμφέρον από την Γερμανία αλλά μόνο πιο αποδοτικός από κάποιον άλλο (πχ. την Ισπανία, Πορτογαλία, Ιταλία, κλπ). Απλή μεν αλλά και επώδυνη πολιτικά. Χρειάζεται η σταθεροποίηση ενός ικανοποιητικού πρωτογενούς πλεονάσματος, ώστε να ανακτηθεί η αξιοπιστία και η πρόσβαση στις αγορές. Από την μείωση των επιτοκίων που σε καθιστούν σήμερα ασύμφορο θα έρθει το μεγαλύτερο μέρος της σύγκλισης. Ταυτόχρονα, χρειάζεται η μείωση της φορολογίας στα κέρδη. Αυτό σημαίνει μείωση των δαπανών στο δημόσιο, για κάποια χρόνια, και πιθανότατα απολύσεις παραπάνω από 15-20.000 γιατί ταυτόχρονα πρέπει να διατηρηθεί η μέγιστη δυνατή χρηματοδότηση των δημοσίων επενδύσεων μέχρι να πάρει μπροστά η ιδιωτική οικονομία.  

Και για να μην σας μπαίνουν άλλες ιδέες. Αυτά είναι περίπου και τα επίπεδα της υποτίμησης εφόσον επιλέγαμε σήμερα εθνικό νόμισμα. Περίπου 65-70%!